Nếu da bạn xuất hiện một mảng da đỏ và cảm thấy ngứa ngáy - nghe có vẻ giống như bệnh chàm, nhưng liệu có phải hay không? Nhiều người trong chúng ta hay đề cập đến căn bệnh này nhưng ít ai thực sự biết nó là gì. Eczema (bệnh chàm) là một thuật ngữ dùng để mô tả một số loại bệnh khác nhau không xác định được rõ nguyên nhân hoặc chúng có chung các biện pháp phòng ngừa.
Thật vậy, loại bệnh chàm nào cũng có triệu chứng này. Đối với các bác sĩ da liễu, ba loại bệnh chàm thực sự được gọi là "viêm da": Viêm da dị ứng (chàm thể tạng), Viêm da tiếp xúc kích ứng (chàm tiếp xúc kích ứng) và viêm da tiếp xúc dị ứng (chàm tiếp xúc dị ứng). Tuy cả ba loại này khá giống nhau khi phát bệnh nhưng chúng là những bệnh lý riêng biệt.
Ai bị ảnh hưởng?
Viêm da dị ứng thường xuất hiện nhiều nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Ở các nước có nền công nghiệp phát triển, số trường hợp mắc bệnh đã tăng gấp ba lần trong vòng 30 năm qua: 10% đến 30% trẻ em nằm trong số đó, tùy thuộc vào từng quốc gia. Tuy nhiên, căn bệnh này hầu hết sẽ biến mất khi trẻ lên 7 hoặc 8 tuổi.
Tuy nhiên, bệnh cũng có thể tiếp diễn trong suốt tuổi thanh thiếu niên. Người ta ước tính rằng có đến 10%-20% thanh thiếu niên trên khắp thế giới bị Viêm da dị ứng.
Số người trưởng thành mắc bệnh chỉ chiếm 10% ở các nước công nghiệp phát triển. Trong đó, một số người đã mắc bệnh từ khi còn nhỏ. Những người khác đã trải qua giai đoạn thuyên giảm trước khi thấy căn bệnh quay trở lại, đôi khi nhiều năm sau đó. Và số còn lại mắc bệnh khi trưởng thành.
Chàm thể tạng là một bệnh mãn tính và có tính chất chu kỳ ở da khô. Không nghiêm trọng cũng như không lây nhiễm, nhưng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh, có ba giai đoạn và có thể lây lan trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng
Trên mặt và cơ thể bắt đầu xuất hiện các mảng đỏ, thô ráp kèm theo mụn nước li ti xung quanh. Người mắc bệnh giai đoạn này sẽ có cảm giác ngứa ngáy khó chịu, dẫn đến tình trạng gãi không ngừng đôi khi làm cho các mảng đỏ bị chảy máu và có thể bị nhiễm trùng. Tuy nhiên, chúng sẽ khô lại và biến mất nhờ phương pháp điều trị do bác sĩ kê đơn, thường là steroid tại chỗ.
Da trở lại trạng thái ‘bình thường’ - da rất khô, căng và luôn có cảm giác khó chịu. Da cũng có thể bị bong tróc ở một số điểm và xuất hiện các vết nứt trên da
Sau vài tuần hoặc vài tháng, một đợt bùng phát mới có thể xuất hiện mà không cần nguyên nhân cụ thể. Chu kỳ bắt đầu lại.
Trong thời gian bùng phát, cảm giác ngứa ngáy đôi khi ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh: khó chịu, khó ngủ, mệt mỏi, tự ti, đôi khi còn gặp vấn đề về tâm lý và mối quan hệ…
Chàm thể tạng có thể có hai nguyên nhân: do yếu tố di truyền hoặc do yếu tố môi trường và lối sống.
Đối với làn da khô và dễ thẩm thấu, da thường bị thiếu lipid nên không tự bảo vệ khỏi các tác nhân xấu từ môi trường bên ngoài; do đó, các chất gây dị ứng và kích ứng có trong môi trường dễ dàng xâm nhập vào cơ thể.
Một số yếu tố có thể khiến bệnh chàm bùng phát trên da dễ bị dị ứng: cảm lạnh, gió, nóng, mồ hôi, ô nhiễm, phấn hoa, mỹ phẩm không pha, chất tẩy rửa, thuốc… Mỗi người nhạy cảm với những yếu tố khác nhau nhưng tất cả đều có thể làm bệnh trầm trọng hơn do chế độ ăn uống. Hệ tiêu hóa và hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò quyết định. Cuối cùng, căng thẳng và cảm xúc cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh. Mỗi đợt bùng phát là kết quả của một hệ thống miễn dịch “lẩn tránh” và ngày càng phản ứng quá mức theo thời gian.
Điều quan trọng là điều trị bệnh càng sớm càng tốt, dù là trẻ em hay người lớn. Các bác sĩ da liễu có những phương pháp điều trị hiệu quả để giảm bớt cảm giác khó chịu hàng ngày cho bệnh nhân. Ưu tiên ngắn hạn là tập trung vào làm dịu cảm giác ngứa ngáy, trong khi mục tiêu lâu dài là ngăn chặn các cơn bùng phát.
Đây là cách đơn giản và cơ bản để ngăn chặn cơn bùng phát. Nếu da của bạn bị dị ứng, điều quan trọng là phải thoa chất làm mềm có công thức đặc biệt cho da lên khắp cơ thể với tần suất 2 lần/ngày. Về lâu dài, nó làm ẩm da và cung cấp lipid cho da giúp khôi phục chức năng bảo vệ và ngăn ngừa tái phát. Hãy nhớ sử dụng chất tẩy rửa nhẹ nhàng không gây kích ứng da, chẳng hạn như dầu tắm. Cuối cùng, bạn nên cẩn thận với bất kỳ loại mỹ phẩm mà bạn đang sử dụng, vì chúng có thể khiến da bạn kích ứng.
Kem bôi trị viêm da kê theo đơn
Khi da nổi mụn, bạn vẫn cần tiếp tục thoa kem dưỡng ẩm cho da nhạy cảm toàn thân kèm theo kem có chứa cortisone lên các mảng đỏ ngay khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện. Với mỗi áp dụng mới, các mảng đỏ sẽ được cải thiện và kích thước của chúng giảm đi - kết hợp với việc bôi thêm steroid tại chỗ. Bằng cách giảm dần lượng sử dụng, bạn sẽ tránh được tác dụng phụ khi ngừng điều trị. Nói chung, rất hiếm khi xảy ra các tác dụng phụ do sử dụng corticosteroid tại chỗ đối với Chàm thể tạng, miễn là bạn tuân theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ.
Những thói quen tốt cần áp dụng
- Tắm bằng vòi sen (tránh tắm bồn) trong thời gian ngắn bằng nước ấm hoặc nước lạnh, cách ngày trong giai đoạn bùng phát.
- Sau khi tập luyện, rửa sạch mồ hôi dưới vòi hoa sen.
- Rửa tay bằng nước lạnh hoặc nước ấm (không sử dụng nước nóng), sử dụng các sản phẩm tẩy rửa giống với sản phẩm bạn sử dụng cho toàn cơ thể.
- Chọn loại bột giặt phù hợp với da của bạn và chọn loại vải mềm không gây kích ứng da.
- Thông thoáng chỗ ở của bạn hàng ngày, trừ khi đó là mùa hoa nở (phấn hoa phát tán trong không khí).
- Thực hiện các hoạt động thư giãn mà bạn yêu thích để giúp giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng của bạn. Liên hệ với các hiệp hội, dịch vụ chuyên khoa hỗ trợ bệnh nhân để tìm kiếm sự giúp đỡ và duy trì thái độ tích cực - cách tốt nhất để kiểm soát bệnh của bạn!
Ngoài ra còn có Viêm da tiếp xúc, có thể là một trong hai loại: Viêm da tiếp xúc kích ứng hoặc hiếm hơn là Viêm da tiếp xúc dị ứng.
Ai bị ảnh hưởng?
Viêm da tiếp xúc kích ứng chiếm 80% trường hợp Viêm da tiếp xúc. Rất khó để xác định chính xác số người bị Viêm da tiếp xúc kích ứng, vì nhiều người không bao giờ hỏi ý kiến bác sĩ. Tuy vậy, người ta ước tính rằng có khoảng 2-10% dân số bị ảnh hưởng, được chia đều ở nữ giới và nam giới. Viêm da tiếp xúc kích ứng là nguyên nhân của 95% bệnh da nghề nghiệp. Một số người bị cả Viêm da dị ứng và Viêm da tiếp xúc.
Biểu hiện của Viêm da tiếp xúc kích ứng như thế nào?
Với Viêm da tiếp xúc kích ứng, da sẽ phản ứng sau khi tiếp xúc với một tác nhân gây kích ứng cụ thể như mỹ phẩm, sản phẩm hóa học, kim loại, thuốc, chất tự nhiên… Trong trường hợp này, chúng ta gọi là Viêm da tiếp xúc kích ứng vì phản ứng có thể liên quan đến việc tiếp xúc hoặc cọ xát với chất gây kích ứng trong một khoảng thời gian nhất định. Nó không phải là một loại dị ứng và không lây nhiễm.
Trong nhiều trường hợp, bệnh ảnh hưởng đến mặt và tay. Các triệu chứng rất khác nhau, tùy thuộc vào tác nhân gây kích ứng của mỗi người, có thể từ khô da đến mẩn đỏ, sưng tấy, mụn nhỏ, ban đỏ, mụn nước, châm chích, bỏng rát và ngứa dữ dội. Khi bệnh trở thành mãn tính, da cũng có thể trở nên dày hơn, bong tróc và phát triển thành các vết nứt nhỏ. Khi các triệu chứng có thể dễ dàng nhìn thấy, chúng sẽ thu hút sự chú ý của người khác - điều này có thể gây ra cảm giác bối rối, tự ti cho người mắc bệnh.
Phản ứng cụ thể của cơ thể đối với chất gây kích ứng có liên quan đến việc hàng rào bảo vệ da bị tổn thương. Phản ứng xảy ra vài giờ sau khi tiếp xúc và chỉ giới hạn ở vị trí tiếp xúc.
Dưới đây là một số ví dụ về các chất kích ứng có thể gây ra Viêm da tiếp xúc kích ứng. Hãy nhớ rằng phản ứng sẽ lớn hơn nếu có các yếu tố vật lý trầm trọng hơn, chẳng hạn như ma sát, cọ xát, lạnh hoặc nóng…
- Sản phẩm hóa chất: chất tẩy rửa, chất khử trùng, sản phẩm sát trùng, axit, bazơ, dung môi hữu cơ, chất lỏng cắt
- Thuốc bảo vệ thực vật
- Một số loại cây
- Muối kim loại
Một trong những loại Viêm da tiếp xúc kích ứng được biết đến nhiều nhất là "viêm da nội trợ", do tiếp xúc với các sản phẩm và chất tẩy rửa, ngay cả ở nhà hay tại nơi làm việc, trong nhiều vai trò chăm sóc và sức khỏe. Một số công việc cũng có nguy cơ cao bị Viêm da tiếp xúc kích ứng:
- Công việc có sử dụng các sản phẩm hóa chất, chất tẩy rửa, chất khử trùng…
- Công việc liên quan đến xây dựng
- Công việc liên quan đến chăm sóc sức khỏe: nước rửa tay, các sản phẩm hóa chất, chất khử trùng, sản phẩm sát trùng…
- Công việc liên quan đến sản xuất ô tô
- Công việc liên quan đến nông nghiệp và làm vườn: thuốc bảo vệ thực vật
Làm sạch vùng da bằng sản phẩm tẩy rửa dịu nhẹ càng sớm càng tốt. Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn có phản ứng mạnh.
Những thói quen tốt cần áp dụng
- Bôi kem làm mềm, như một hàng rào bảo vệ làn da của bạn với môi trường bên ngoài
- Mang găng tay (không được làm từ mủ cao su hoặc cao su)
- Kiểm tra thành phần của các sản phẩm mà bạn sử dụng
- Tránh tiếp xúc với chất kích ứng có ảnh hưởng đến làn da của bạn
Viêm da tiếp xúc dị ứng hiếm gặp hơn nhiều so với Viêm da tiếp xúc kích ứng, chiếm khoảng 20% trường hợp Viêm da tiếp xúc.
Các triệu chứng rất giống với viêm da tiếp xúc kích ứng: mẩn đỏ, sưng tấy, ban đỏ, cảm giác bỏng rát, ngứa dữ dội, cũng như da dày lên và hình thành các vết nứt. Chúng xuất hiện sau nhiều lần tiếp xúc với cùng một chất gây dị ứng.
Nói cách khác, da của bạn có thể không có phản ứng sau nhiều năm tiếp xúc với một chất gây dị ứng cụ thể nhưng sau đó đột nhiên viêm da. Khoảng thời gian không có triệu chứng cụ thể nào xuất hiện là thời điểm nhạy cảm, trước khi có bất kỳ cuộc tấn công nào.
Thường mất từ 24 đến 96 giờ để phản ứng xuất hiện tại vị trí tiếp xúc. Các triệu chứng cũng có thể xuất hiện muộn hơn nhiều và lan rộng ra ngoài vị trí tiếp xúc và đôi khi đến các bộ phận khác của cơ thể. Cuộc sống của người mắc bệnh có thể bị ảnh hưởng nhiều do cảm giác ngứa ngáy và khó chịu, cũng như do cách người khác nhìn họ nếu triệu chứng xuất hiện ở nơi dễ nhìn thấy trên cơ thể.
Nguyên nhân gây ra Viêm da tiếp xúc dị ứng?
Các bác sĩ da liễu thường nói rằng Viêm da kích ứng là giai đoạn đầu của Viêm da dị ứng, vì hai loại này rất giống nhau. Về cơ bản chúng có liên quan đến nhau. Thông qua việc tiếp xúc nhiều lần với chất gây dị ứng, Viêm da kích ứng trở thành Viêm da dị ứng. Cơ thể trở nên nhạy cảm, gây ra phản ứng miễn dịch, ngay cả khi chất gây dị ứng có mức độ rất thấp.
Vị trí xuất hiện Viêm da có thể giúp bạn xác định nguyên nhân:
- Da đầu: dầu gội, sản phẩm nhuộm tóc, sản phẩm tạo mẫu tóc…
- Mặt: mỹ phẩm, sản phẩm vệ sinh, bôi ngoài da, kem chống nắng, nước hoa…
- Mí mắt: bộ trang điểm, thuốc nhỏ mắt, sơn móng tay (chúng ta chạm vào mắt hơn 100 lần mỗi ngày mà không hề nhận ra)…
- Môi: son môi hoặc son dưỡng, kem đánh răng, nhạc cụ…
- Tai, cổ: trang sức, sơn móng tay, nước hoa…
- Cơ thể: đồ lót, sản phẩm vệ sinh
- Chân, chân: bó bột, keo dán giày, tất…
- Tay: Danh sách những thứ chúng ta tiếp xúc trong ngày quá dài để liệt kê!
Một số công việc có nguy cơ mắc bệnh cao hơn như:
- Thợ làm tóc và chuyên viên thẩm mỹ viện: sản phẩm hóa chất, thuốc nhuộm tóc, sơn móng tay và nước hoa…
- Công việc liên quan đến xây dựng: bê tông, xi măng, keo, sơn, vecni…
- Công việc liên quan đến chăm sóc sức khỏe: nước rửa tay, hóa chất, thuốc, găng tay cao su, keo dán thạch cao, chân tay giả…
- Thợ làm bánh: bột mì, gia vị, hương liệu…
- Công việc liên quan đến chế tạo ô tô: sơn, dầu nhờn, cao su, dầu công nghiệp, dung môi…
- Công việc liên quan đến nông nghiệp, làm vườn: thuốc trừ sâu, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật…
Nếu bạn bị Viêm da tiếp xúc dị ứng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được kê đơn thuốc điều trị tại chỗ phù hợp (thường là corticosteroid). Ở giai đoạn sau, bạn cũng có thể gặp bác sĩ chuyên khoa dị ứng hoặc chuyên gia về da liễu chuyên về dị ứng để được tư vấn cụ thể đối với tình trạng dị ứng của mình. Trên hết, mục đích chính nhằm giúp bạn xác định được mình dị ứng hay kích ứng với chất hay sản phẩm nào để chú ý tránh tiếp xúc sau này.
